پاسارگاد شیراز، بنایی به جای مانده از زمان قدیم

شیراز یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران و چهارمین شهر بزرگ کشور است. این شهر در زمان سلسله زند پایتخت ایران بوده و مکان‌های تاریخی جالبی را در خود جای داده است. یکی از این مکان های تاریخی، پاسارگاد شیراز است که در این مطلب قصد داریم تا درباره آن صحبت کنیم. چنانچه قصد سفر به شیراز را دارید، برای تهیه بلیط هواپیما شیراز ارزان به پنل رزرواسیون یابکس مراجعه کنید.

معرفی شهر شیراز

شهر شیراز با داشتن باغ های زیبای ایرانی و همین طور شاعران مشهور خود، یعنی سعدی و حافظ به شهر گل ها و شاعران پرآوازه معروف است. معماری مساجد این شهر بسیار منحصربه فرد و چشمگیر است و در طراحی این بناها آینه کاری های متعلق به دوره زندیه استفاده شده است.

قدمت تاریخی پاسارگاد شیراز

این مکان تاریخی متعلق به زمان هخامنشی است به همین دلیل اهمیت ویژه ای برای کشور ما دارد. در اسناد تاریخی به جای مانده از زمان های قدیم گفته شده که پادشاه معروف ایرانی یعنی کوروش کبیر، دستور ساخت این شهر را صادر کرده و مقبره ایشان نیز در همین ناحیه قرار دارد.

پاسارگاد در نزدیکی شهر شیراز قرار گرفته است. در آن زمان ها دو کاخ زیبا و یک باغ در این منطقه وجود داشته است. شهر پاسارگاد از بخش های مختلفی مانند کاخ دروازه، دو کوشک، باغ پادشاهی، آرامگاه کمبوجیه، آتشکده، کاخ بار عام و کاروانسرای مظفری ساخته شده است که البته آرامگاه کوروش مهمترین بخش این مجموعه به شمار می رود.

این مکان در سال هشتاد و سه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. جالب است که بدانید دشت پاسارگاد از زمان پارینه سنگی وجود داشته است. در زمان ساخت این شهر مساحت آن به 160 هکتار می رسیده است و نخستین مرکز سلطنت هخامنشی بوده است.

از این شهر همچنین به عنوان شهر سلیمان هم یاد می شود. در قرن های بعدی یک مسجد نیز در شهر پاسارگاد ساخته شد اما به دلیل عدم مراقب از آن بخش هایی زیادی از آن باقی نمانده است.

نام گذاری پاسارگاد این بنای مشهور ایرانی

در حدود دویست سال پیش این منطقه به اسم دشت مرغاب معروف بوده است. اطلاعات درستی درباره تغییر نام این بنا وجود ندارد. فردی به نام کتزیاس که پزشکی در زمان هخامنشیان بوده است از این مکان به اسم پایتخت کوروش نام برده است.

همین طور مطالب موجود در دست نوشته ها حاکی از این هستند که پاسارگاد ابتدا به اسم پسرگد معروف بوده و این نام برگرفته از یک قبلیه پادشاهی به اسم گران گرزان بوده است.

با این حال می توان گفت که پاسارگاد شیراز از گذشته تا به اکنون با نام های زیادی خوانده می شده که از جمله آن ها می توان به تختگاه پارسه، دژ پارسیان، زیستگاه پارسیان و شهر قدیم ایران اشاره کرد.

بخش های مختلف پاسارگاد شیراز

پاسارگاد تنها شامل آرامگاه کوروش کبیر نمی شود بلکه در اطراف آن چندین کاخ هم قرار گرفته است.

آرامگاه کوروش کبیر

آرامگاه کوروش شامل دو بخش می شود که در قسمت اول پلکان های این بنا قرار گرفته اند. در واقع این پلکان از شش پله درست شده که سه تای آن ها یک متر و بقیه نیم متر ارتفاع دارند.

قسمت بعدی بخش اصلی آرامگاه به شمار می رود. برای اینکه فشار زیادی به این مقبره وارد نشود دو حفره در سقف آن ایجاد کرده اند. بنای آرامگاه از سنگ های تراش خورد ایجاد شده است.

کاخ اختصاصی

این کاخ در شمال شرقی این شهر قرار گرفته است. اسناد تاریخی حکایت از این دارند که کاخ مورد نظر، محلی برای زندگی و اقامت خود کوروش بوده است. این بنا دارای 2 ایوان، تالار مرکزی و 2 درگاه است.

در درگاه های کاخ اختصاصی، تصاویری از کوروش به همراه خدمتکارانش نقش بسته است. این نقش ها به صورت برجسته و زیبا هستند. همچنین یک سنگ نوشته در این کاخ وجود دارد که در آن نوشته شده ” من کوروش شاه هخامنشی ام”

کاخ دروازه

امروزه از این کاخ جز خرابه چیزی به جای نمانده است. بر طبق تحقیقات تاریخ شناسان سقف این کاخ هشت ستون داشته است که ارتفاع آن ها به شانزده متر می رسیده است. همچنین چهار درب در کاخ دروازه وجود داشته که دو درب به صورت اصلی و دو درب در حالت فرعی بوده اند.

در دو طرف ورودی اصلی کاخ دو اتاقک قرار داشته که نگهبانان درب ورودی از آن ها استفاده می کرده اند. یکی از طرح هایی که در گذر زمان سالم مانده است، طرحی از یک انسان بالدار است که بر روی درب شمالی آن قرار دارد.

مسجد پاسارگاد شیراز

قدمت این مسجد به زمان حکومت اتابکان باز می گردد. مسجد مورد نظر در فاصله کمی از آرامگاه کوروش واقع شده است. طرح های به جای مانده از این منطقه نشان می دهد که آرامگاه کوروش در میان آن قرار داشته است.

مسجد مورد نظر تا پیش از جشن های 2500 ساله شاهنشاهی در این مکان وجود داشته است اما در سال 50 به منظور ترمیم دروازه و کتیبه آن را به جایی دیگر منتقل کردند که همین مورد موجب از بین رفتن این اثر تاریخی شد. از این مسجد به عنوان مسجد اتابکی یا مادر سلیمان هم یاد می شود.

کاخ بارعام پاسارگاد شیراز

این کاخ که از آن به اسم کاخ پذیرایی کوروش هم یاد می کنند، در قسمت شمالی پاسارگاد واقع شده است. کاخ بار عام شامل بخش های مختلفی از جمله دو اتاق، یک تالار بزرگ، 4 ایوان و چندین ستون می شود.

اما امروزه فقط یک ستون در این بنا به یادگار مانده است که ارتفاع آن به ده متر هم می رسد. تالار کاخ پذیرایی 4 ورودی داشته که از آن جا امکان دسترسی به چهار ایوان وجود داشته است. همچنین باید گفت که ستون های این تالار از جنس سنگ سیاه بوده اند و نقش هایی به شکل پای انسان یا عقاب بر روی آن ها نقش بسته بوده است. این الگوها بازگوکننده فرهنگ سایر ملت ها است.

برای اینکه از این مجموعه دیدن کنید، می توانید از کمک یک راهنما استفاده نمایید. با اینکه قسمت های زیادی از پاسارگاد تخریب شده اما دیدن آن همچنان مارو به یاد شکوه گذشتگان می اندازد.

مجموعه باغ شاهی پاسارگاد شیراز

این باغ پادشاهی قسمت اصلی این شهر را تشکیل می دهد. طراحی باغ شاهی بر طبق باغ های هندی و زمان صفویان انجام شده است. باقیمانده های این باغ حکایت از شکوه آن در زمان های گذشته داشته است.

برای آبیاری این باغ از روش های مختلفی استفاده می شده است. برای مثال چندین آب نما، جوی های سنگی و آبراه در باغ دیده می شوند. همچنین از آن ها به عنوان تندیس هم استفاده می شده است. دو کوشک نیز در باغ شاهی وجود داشته تا در آن جا از منظره باغ لذت ببرند.

آرامگاه کمبوجیه

کمبوجیه فرزند کوروش است که بعد از فوت وی به جانشینی برگزیده شد و به به برقراری نظم و امنیت در کشور پرداخت. مقبره کمبوجیه به زندان سلیمان هم شهرت دارد. درباره محل دفن کمبوجیه اختلاف نظرهایی وجود دارد.

به اعتقاد برخی از مورخان این بنا همان تخت رستم است که در نزدیکی تخت جمشید قرار گرفته است. با این حال مورخان زیادی معتقدند که بر طبق کتیبه موجود در باقی مانده های زندان سلیمان، این بخش باید آرامگاه کمبوجیه باشد. این بنای هخامنشی چهارده متر ارتفاع دارد و روی یک سکو سه پله ای قرار گرفته است. همین طور از چند داربست برای سرپا نگه داشتن این آرامگاه استفاده می شود.

طراحی این بنا کاملا منحصربه فرد است و معماری خاصی دارد. برای مثال از آن جا که سنگ ها به شکل ویژه ای روی هم قرار گرفته اند، نمی توان آن ها را از یکدیگر تفکیک کرد. آرامگاه کمبوجیه به اسم بنای زندان در آثار جهانی به ثبت رسیده است.

تل تخت پاسارگاد

این بنای سنگی در بخش شمالی پاسارگاد قرار گرفته و ارتفاعی برابر با پانزده متر دارد. این بنا در زمان خود از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده، در نتیجه برای ساخت آن طراحان معروفی استفاده کرده اند. با این حال مرگ کوروش باعث شد تا ساخت آن نیمه کاره بماند.

چندین سال بعد داریوش تغیرایی در این بنا ایجاد کرد و آن را به دژ یا گنج خانه تغییر داد که بعدها سربازان اسکندر مقدونی آن را به یغما بردند. تل تخت پاسارگاد از قسمت‌های مختلفی‌ همچون سکو، تالار ستون دار، اتاق و انبار ساخته شده است. به این بنا دژ داریوش هم می گویند.

سنگ نگاره انسان بالدار

این بنا ارتفاعی برابر با 2.9 متر دارد و یکی از جالب ترین طرح های موجود در این مجموعه به شمار می رود. انسان بالدار مردی با ریش انبوه است که ردایی بر تن و تاجی بر سر دارد. انسان موجود در این طرح 4 بال دارد و روی شاخ های این تاج یک قوچ و دو مار دیده می شوند.

گذر زمان باعث شده تا این طرح تقریبا از بین برود. همچنین یک نوشته تحت عنوان ” من کوروشم شاه هخامنشی ” روی آن دیده می شود. این نوشته باعث شده تا آن را تندیس کوروش بدانند، با این حال سایر تاریخ شناسان معتقدند که این جمله به سازنده آن اشاره دارد نه خود تندیس.

از جمله خصوصیات ویژه این تندیس این است که برای ساخت آن از سه فرهنگ مختلف استفاده کرده اند. برای مثال ردای بلند از فرهنگ ایلام، تاج آن نشان از فرهنگ مصری و بال های آن نشان دهنده فرهنگ آشوری است.

تنگ بلاغی گذرگاه (شکارگاه)

این تنگه در دوازده کیلومتری بخش جنوب غربی این ناحیه قرار گرفته است. رود پلوار در این تنگه جریان دارد. در زمان ها قدیم درختان زیادی به همراه یک رودخانه در تنگه بلاغی وجود داشته است.

این تنگه به دلیل متصل کردن مرکز حکومت هخامنشیان به یکدیگر بسیار حائز اهمیت بوده است. همچنین به دلیل طبیعت سرسبز خود محل زندگی چندین گونه از جانوران بوده که متاسفانه در سال های اخیر به دلیل بی توجهی حیوانات چندانی در آن دیده نمی شوند.

پل پاسارگاد

پل پاسارگاد در غرب کاخ دروازه قرار گرفته است. این پل دو دیواره دارد که پنج ردیف سه ستونی در آن دیده می شوند. درباره این پل اسناد تاریخی زیادی وجود ندارد، اما مورخان حدس می زنند که پل پاسارگاد روی یک آبراهه ایجاد شده و زمان ساخت آن را به دوره هخامنشیان یا بعد از آن نسبت می دهند.

محوطه مقدس پاسارگاد شیراز

اگر به قسمت شمال غربی پاسارگاد بروید، سپس تپه ماهورها را پشت سر بزارید به این محوطه خواهید رسید. در این مکان دو سکو به رنگ سفید و از جنس سنگ وجود دارند.

سکوهای مورد نظر آتش دان هایی بوده اند که جهت برگزاری مراسم های مختلف از آن ها استفاده می شده است. فضای داخلی این سکوها خالی هستند و یکی از سکوها از دیگری بلندتر است که گویا افراد با رتبه بالاتر از آن استفاده می کرده اند. از این سکوها بیشتر برای آیین های مذهبی استفاده می کرده اند.

همچنین در فاصله چند متری از این آتشدان ها یک بنای سنگی وجود دارد که هم اکنون به تپه شباهت یافته است. این بنای تپه مانند از چندین طبقه ساخته شده که طبقه آخر آن از خشت و بقیه از جنس سنگ هستند. تحقیقات نشان می دهد که از این محل هم برای انجام مراسم های مختلف یا قربانی کردن استفاده می شده است.

همین طور بخوانید درباره جاهای دیدنی شیراز

کاروانسرای مظفری در پاسارگاد شیراز

این کاروانسرا در شمال آرامگاه کوروش قرار گرفته است. البته بعضی از تاریخ شناسان اعتقاد دارند که این محل یک مدرسه بوده است. با این حال فردی به نام مستوفی یزدی در کتاب خود از آن به اسم کاروانسرا یاد کرد است.

قدمت کاروانسرای مظفری به قرن 8 ام میلادی باز می گردد و شاه شجاع مظفری فرمان ساخت آن را صادر کرده است. همین طور یک حیاط و ایوان هم در این محل وجود دارند. ساختمان کاروانسرا از اتاق های متعددی تشکیل شده است.

ویژگی‌های معماری پاسارگاد

این شهر تاریخی که متعلق به کوروش کبیر بوده است، دارای معماری ویژه ای است. برای ساخت این بنا از موادی مانند خشت، سنگ، آجر و چوب استفاده شده است. چوب در قسمت سقف پاسارگاد و خشت برای پر کردن لایه های بین دیوارها بوده است. این مصالح حتی مانع از ورود آب به داخل بنا می شده اند.

از دیگر مصالح به کار رفته در این بنا می توان به سنگ کبود سیاه و سنگ آهک اشاره کرد. برای تزیین پاسارگاد از آهک سفید و سنگ سیاه استفاده شده است که مربوط به لایه های بیرونی بنا می شوند.

بهترین زمان سفر به پاسارگاد

زمان مناسب برای سفر به این منطقه در روزهای بهار و پاییز است. در تابستان دمای هوای این ناحیه بسیار بالا می رود و در زمستان شاهد کاهش دما خواهیم بود. بنابرین می توان گفت که در بهار و پاییز شاهد دمای معتدل تری هستیم.

همین طور شیراز نیز دمای بسیار مناسبی در این فصل های سال دارد. پس به راحتی می توانید بعد از سفر به شیراز سری هم به شهر پاسارگاد بزنید. همچنین باید توجه داشته باشید که به دلیل باز بودن فضای این ناحیه امکان وزش باد در بهار وجود دارد که هرچه به اواسط این فصل نزدیک تر شوید وزش باد کمتر خواهد شد.

در پاییز نیز بهتر است تا در ماه های مهر و آبان به این منطقه سفر کنید، چون در ماه آذر میزان بارش باران بیشتر می شود و همین طور دما خنک تر خواهد بود.

هزینه و ساعات بازدید پاسارگاد شیراز

بازدید از این منطقه در تابستان و زمستان متفاوت است. برای مثال ساعت بازدید پاسارگاد شیراز در زمستان بین ساعات هشت تا پنج و نیم و در فصل تابستان ساعت هشت تا هفت بعدازظهر است. هزینه بازدید برای گردشگران ایرانی در حدود پنج هزار تومان و برای گردشگران خارجی 50 هزار تومان است.

آدرس پاسارگاد شیراز کجاست؟

پاسارگاد در فاصله 135 کیلومتری از شهر شیراز قرار دارد. این بنای تاریخی با تخت جمشید هم 82 کیلومتر فاصله دارد. برای سفر به این منطقه می توانید به سمت جاده اصفهان شیراز حرکت کنید و در فاصله چند کیلومتری از سعادت شهر به یک جاده فرعی می رسید. با گذر از این جاده به مجموعه پاسارگاد خواهید رسید.