راهنمای زیارت حرم امام رضا (ع) (صحن ها و موزه ها)

صحبت کردن درباره حرم امام رضا (ع) احساسات مختلفی را در قلب انسان ایجاد می کند. اما هرچه هم بگوییم نمی توانیم به درستی حس و حال خود را به مخاطب منتقل کنیم زیرا زیارت حرم امام رضا (ع) قابل مقایسه با خواندن درباره آن نیست. با این حال برای کسانی که برای اولین بار قصد سفر به مشهد را دارند و حتی کسانی که قبلا هم به این شهر سفر کرده اند راهنمای کاملی درباره صحن ها و سایر بخش های حرم تدارک دیده ایم که در ادامه آن را در اختیار شما قرار می دهیم.

تاریخچه حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا (ع) محل دفن امام هشتم شیعیان است. قدمت این بنا مربوط به سال 610 هجری قمری است. همان طور که می دانید مامون بعد از به شهادت رساندن حضرت، ایشان را در کنار قبر هارون الرشید به خاک سپرده است. آرامگاه مورد نظر در روستای نوغان بنا شده است.

در طول سالیان طولانی این حرم چندین بار به وسیله مغولان و دیگر حکومت ها مورد تاخت و تاز قرار گرفته است اما دوباره آن را بازسازی کرده اند. گسترش و شکوه حرم امام رضا (ع) از زمان صفویه آغاز شده و تا امروز ادامه دارد. این حرم وسعتی به اندازه یک میلیون متر مربع دارد و از بزرگ ترین اماکن مذهبی دنیا به شمار می رود.

بنای حرم امام رضا (ع)

مدفن

این محل همان طور که از نام آن پیداست محلی است که پیکر امام هشتم شیعیان در آن دفن شده است. البته باید گفت که آرامگاه ایشان در بالای قبر هارون الرشید است.

روضه منوره در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

این قسمت شامل بخشی می شود که در آن پیکر امام رضا (ع) به خاک سپرده شده است. روضه منوره وسعتی برابر با 189 متر مربع دارد. کف این بخش از نوع مرمر است و دیوارها به صورت آینه کاری و کاشی کاری هستند. به طور کلی می توان گفت که این قسمت بخش مرکزی حرم محسوب می شود و بقیه بخش ها در اطراف آن بنا شده اند.

مناره ‌های حرم امام رضا (ع)

در قدیم الایام از مناره به عنوان ورودی شهرها استفاده می شده است تا اینکه کم کم کاربردی مذهبی به خود گرفته و به محلی برای اذان گفتن تغییر کرده است. دوازده مناره در حرم امام رضا (ع) وجود دارند که شامل موارد زیر می گردند:

6 مناره در صحن رضوی
2 مناره طلاکاری شده در صحن انقلاب برفراز ایوان عباسی و ایوان طلا
2 مناره در صحن مسجد گوهرشاد
2 مناره در صحن جمهوری اسلامی

نقاره ‌خانه

نقاره خانه مکانی است که در دقایق نزدیک به طلوع و غروب خورشید نواهایی از سازه های مختلف، از آن به گوش می رسد. نقاره خانه حرم امام رضا (ع) در ایوان صحن انقلاب و در بخش شرقی آن واقع شده است. در این ایوان دو کتیبه از شهید مشهدی قرار دارد که در آن ها آیه نور و سوره مزمل نقش بسته است. ناگفته نماد که در ماه های محرم و صفر هیچ نوایی از بخش نقاره خانه به گوش نمی رسد.

صحن های حرم امام رضا (ع)

صحن ها یکی از بخش های مهم در مکان های روحانی هستند. این فضاهای باز از اطراف محصور می شوند به همین دلیل به آن ها صحن می گویند. در بنای امام رضا (ع) صحن ها موجب جدا شدن حرم از بقیه قسمت ها می شوند. نه صحن مختلف در این بنا وجود دارد که از هر کدام برای اهداف مختلف استفاده می کنند.

صحن جامع رضوی (پیامبر اعظم)

صحن رضوی وسعتی بسیار زیادی دارد و در حدود 117000 مترمربع است. در نتیجه بهترین مکان برای برگزاری نماز جماعت می باشد. این صحن قدمت چندان زیادی ندارد و در آن سی حجره مختلف هم ساخته شده که در ایام گوناگون برنامه های مختلفی در آن ها برگزار می شوند.

صحن رضوی در بخش جنوبی است و زائران حرم می توانند توسط باب الرضا و جواد به خیابان امام رضا دسترسی داشته باشند.

صحن انقلاب در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

کهن ترین صحن حرم امام رضا (ع) همان صحن انقلاب است که در بخش شمالی روزه منوره قرار دارد. از این صحن به عنوان صحن عتیق نیز یاد می کنند. جالب است که بدانید قدمت ساخت صحن انقلاب به زمان تیموریان باز می گردد.

در این صحن چهار ایوان ساخته شده که ایوان عباسی در بخش شمالی آن، ایوان نقاره خانه در بخش شرقی، ایوان طلای نادری در جنوب و ایوان ساعت در غرب آن قرار دارند.

از دیگر بخش های این قسمت سقاخانه نادری است که اولین بار در زمان نادرشاه ساخته شده است. این بنا به وسیله اسماعیل خان طلاکاری شده به همین دلیل از آن به سقاخانه اسمال طلا هم یاد می کنند. این فرد در گذشته سردار فتحعلی خان قاجار بوده است.

صحن آزادی

صحن آزادی 200 سال پیش ساخته شده و شامل چهار ایوان می شود. این ایوان ها شامل ایوان باب الحکمه در شمال، ایوان طلا در غرب، ایوان باب السلام در شرق و ایوان ساعت در جنوب می شوند. مراحل ساخت این بنا در زمان ناصرالدین شاه آغاز و در زمان فتحلی شاه ادامه یافت به همین دلیل از این ایوان به اسم ایوان ناصری نیز یاد می کنند.

صحن قدس

این صحن در مقایسه با دیگر صحن ها وسعت بسیار کمتری دارد و در زمان انقلاب بنا شده است. همچنین سقاخانه ای به شکل بیت المقدس هم در این مکان قرار گرفته است. ناگفته نماد که این صحن در نزدیکی مسجد گوهرشاد قرار دارد.

صحن هدایت

مهمترین استفاده صحن هدایت در ماه رمضان برای پذیرایی از زائران روزه دار است.

صحن کوثر

برای وارد شدن به این صحن می توانید از طریق خیابان شهید نواب صفوی اقدام کنید. صحن مورد نظر به صحن های دیگر حرم مانند جامع رضوی دسترسی دارد. از صحن کوثر بیشتر برای دسترسی به دیگر بخش های حرم استفاده می شود.

صحن جمهوری اسلامی

صحن مورد نظر در سال 1368 بنا شده و در آن برج ساعت، ایوان طلایی و سقاخانه قرار گرفته اند. ایوان های دیگر که در صحن جمهوری اسلامی وجود دارند شامل باب الشهاده، باب الغدیر و باب العلم می شوند.

صحن غدیر

صحن مورد نظر در بخش جنوب غربی حرم است و از این قسمت به عنوان مسیری برای دسترسی به سایر صحن ها استفاده می شود. در صحن غدیر سرویس بهداشتی و همین طور یک مرکز تجاری به اسم غدیر وجود دارد و از آن می توان به صحن های رضوی و جمهوری اسلامی و همین طور سَردرشیرازی دسترسی داشت.

در مرکز تجاری مورد نظر امکان خرید سنگ های زینتی، انواع مواد غذایی، بدلیجات و پوشاک وجود دارد.

صحن بعثت

از این صحن در قدیم الایام به نام صحن امام خمینی یاد می کرده اند که کم کم با اعمال تغییرات مختلف در آن به صحن بعثت تغییر کرده است.

رواق های حرم امام رضا (ع)

کلمه رواق به معنی سایبان است. در حرم امام رضا (ع) رواق ها به مکان هایی سقف داری گفته می شود که در حوالی بقعه امام قرار دارند. در این حرم 26 رواق مختلف قرار دارند که در ادامه هر یک را به صورت جداگانه توصیف خواهیم کرد.

گنبد حاتم خانی، توحیدخانه، رواق دارالحفاظ، دارالفیض، رواق دارالسیاده، گنبد الله وردیخان، دارالسعاده، دارالسلام، دارالشکر، دارالضیافه، دارالشرف، دارالذکر، دارالسرور، دارالزهد، دارالعزه، دارالولایه، دارالهدایه، شیخ‌بهاءالدین، دارالاجابه، دارالعباده، دارالرحمه، امام خمینی (ره)، دارالاخلاص، دارالمرحمه، دارالحجه، دارالحکمه.

و از جمله رواق های زیربستی و وابسته می توان به موارد زیر اشاره کرد:
شیخ حر عاملی، شیخ طوسی، غدیر، حضرع زهرا (س)، دارالحجّه، دارالکرامه، حضرت معصومه (س)، کوثر و دارالقرآن اشاره کرد.

رواق‌های خانوادگی

تعدادی از رواق ها در حرم امام رضا (ع) هستند که می توانید همراه با خانواده خود به صورت هم زمان از آن ها استفاده کنید که عبارت اند از:
رواق های کوثر، غدیر، امام خمینی، شیخ بهایی، دارالعباده، دارالزهد، دارالرحمه، دارالولایه، دارالهدایه، دارالمرحمه، شیخ طوسی، دارالاجابه، شیخ حرعاملی و دارالحجه.

رواق دارالحجه در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

این رواق در سال 1387 تاسیس شده و در زمین زمین صحن انقلاب قرار دارد. برای دسترسی به این رواق می توانید از بست شیخ طوسی استفاده کنید. از ویژگی های رواق دارالحجه این است که این رواق دو بست را که در قسمت شرقی و غربی حرم هستند به یکدیگر متصل می کند.

رواق امام خمینی (ره)

رواق امام خمینی در مقایسه با سایر رواق ها ابعاد بسیار بزرگی دارد. در این بخش یک موزه و کتابخانه قرار دارند و در ایام مختلف برنامه های سیاسی، مذهبی و … در آن برگزار می شوند.

رواق دارالاجابه

رواق دارالاجابه در فاصله نزدیکی نسبت به مقبره امام قرار گرفته است. یکی از دیوارهای این رواق در کنار سرداب زیر ضریح است.

کتابخانه ‌های حرم امام رضا (ع)

کتابخانه گوهرشاد

کتابخانه مورد نظر روبه روی مسجد گوهرشاد و در صحن جامع رضوی قرار دارد. اسم این کتابخانه بعدها به نام کتابخانه اهل بیت علیهم السلام تغییر کرده است و کتاب هایی که در آن وجود دارند عمدتا شامل موضوعاتی درخصوص اهل بیت می شوند.

ناگفته نماد که کتابخانه مورد نظر مخصوص آقایان است و در صورتی که بخش کتابخانه مرکزی بسته باشد می توانید با نشان دادن کارت شناسایی معتبر از کتاب های آن استفاده کنید.

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

این کتابخانه در رواق امام خمینی است و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به همراه سازمان کتابخانه ها آن را اداره می کنند. در این کتابخانه چهار میلیون کتاب مختلف وجود دارند که در آن ها آثار ارزشمندی گردآوری شده است.

موزه های آستان قدس رضوی

شش موزه مختلف در این حرم وجود دارند که هر کدام بر یک موضوع خاص تمرکز کرده اند. این موزه ها شامل موزه فرش، موزه هدایای رهبری، موزه مرکزی، موزه قرآن و نفایس، تالار آثار استاد فرشچیان و موزه مردم شناسی می شوند.

موزه قرآن و نفایس در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

قدمت موزه مورد نظر به سال 1364 باز می گردد و نخستین موزه قرآنی دنیا به شمار می رود. در موزه قرآن و نفایس، قرآن های خطی مربوط به دوره های مختلف نگهداری می شوند. ساعت کاری موزه قرآن در تمامی ایام از هشت صبح تا دوازده ظهر است.

موزه مرکزی

در این موزه داستان ساخت حرم امام رضا (ع) وجود دارد. ساعت کاری موزه مرکزی همه روزه از هشت صبح تا 17:45 بعدازظهر است. نه اثر مختلف در این بخش قرار دارند که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد.

گنجینه مدال

افراد مشهور شامل ورزشکاران یا کسانی که در زمینه های مختلف موفق به کسب مدال شده اند به دلیل علاقه خود مدال را به حرم امام رضا (ع) پیشکش کرده که همه آن ها در این قسمت نگهداری می شوند.

گنجینه حرم رضوی

در این بخش آثاری مانند کتیبه‌های مشبک و قلم‌زنی، ضریح های قبلی حرم مانند ضریح طلا و نقره مربوط به دوره پهلوی و ضریح مربوط به دوره صفوی، قفل های مختلف و وسایل نورافزایی در معرض دید عموم قرار دارند.

گنجینه سلاح ‌های سرد و گرم

سلاح های جنگی که متعلق به زمان صفوی و قاجاریه می شوند در این بخش نگهداری می گردند.

گنجینه سکه

در این بخش سکه های مختلفی از دوره های متفاوت تاریخی نگهداری می شوند که به طور کلی می توان گفت در حدود 1900 سکه در این گنجینه وجود دارند.

گنجینه نجوم و ساعت

در این گنجینه وسایل اهدایی زیادی از طرف سیدجلال الدین تهرانی نگه داری می شوند. این وسایل شامل کره های جغرافیایی، اسطرلاب، تلسکوپ، ساعت و همچنین ابزارهای دیگری مختص نجوم می شوند. بیشتر این آثار به جای مانده از زمان صفوی هستند.

گنجینه ظروف

کلیه ظرف های قدیمی که در هنگام ساخت این بنا کشف شده است در این مکان نگهداری می شود. همچنین یک سری از ظروف جزو وسایل اهدایی و وقفی هستند.

گنجینه تمبر و اسکناس

در این مجموعه در حدود سه هزار تمبر و پانصد برگ اسکناس نگهداری می شود.

گنجینه صدف و حلزون‌های دریایی

آثار نگهداری شده در این گنجینه متعلق به شخصی به نام محمد سعید فؤاد وهبه است. این آثار شامل صدف، حلزون دریایی و وسایلی از این دست می شوند.

موزه آثار اهدایی سید علی خامنه‌ای

در این موزه آثاری که توسط رهبر انقلاب اهدا شده نگهداری می گردد و ناگفته نماد که مکان آن در طبقه زیرین موزه قرآن است. از جمله این آثار می توان به مدال، تابلوهای منبت، ظروف، فرش و سکه اشاره کرد. ساعات کاری این مجموعه همه روز از ساعت هشت صبح تا دوازده ظهر است.

موزه تخصصی فرش

موزه مورد نظر به تازگی و در سال 1390 ساخته شده و در آن فرش های منحصربه فرد ایرانی در معرض نمایش عموم قرار دارند. این موزه سه طبقه است که در هرکدام آثار متفاوتی به نمایش گذاشته شده است.

طبقه اول موزه شامل قالی های پرده ای و نقش های مختلفی از بخش های مرکزی و شرقی کشور می شود.

طبقه دوم هم محصولاتی از خطه غرب و شمال دیده می شوند که از جمله آن ها می توان به گلیم و قالیچه اشاره کرد. در طبقه آخر هم فرش های مختلفی مخصوصا از دوره صفوی در معرض دید عموم قرار دارند.

موزه مردم شناسی در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

موزه مردم شناسی در واقع حمامی قدیمی متعلق به دوره صفویان است که در سال 1385 به موزه تغییر کاربردی داده است. در این موزه آثاری مانند لباس های قدیمی ایرانی، لوازم آرایشی، ابزارآلات حمام و نقاشی هایی به رنگ روغن دیده می شود. ساعت کاری این موزه تمامی ایام هفته از هشت صبح تا دوازده ظهر است.

موزه آثار استاد محمود فرشچیان

این موزه در محل موزه قرآن است و آثار این استاد گران قدر در آن نگهداری می شود. از تابلوهای استاد محمود فرشچیان می توان به این موارد اشاره کرد:
پنجمین روز آفرینش، پرچمدار حق، یتیم نوازی، نیایش، ستایش پرودگار، ظهر عاشورا، معراج، یا رب، کوثر، اولین پیام، رمی جمره، ضامن آهو 2، توسل، هدیه عشق، خمسه آل طیبه.

دارالشفای امام رضا

این مرکز در واقع یک ساختمان پزشکی است که قسمت های مختلفی مانند بخش اطفال، دندان پزشکی، اورژانس، آزمایشگاه، شنوایی سنجی، ارتوپد و … در آن وجود دارند. دارالشفای امام رضا از موقوفات آستان قدس رضوی به شمار می رود.

همین طور پنج پایگاه مربوط به فوریت های پزشکی هم در داخل حرم قرار دارند که بعضی از آن ها ویژه بانوان و بقیه به آقایان اختصاص دارد. پایگاه های ویژه آقایان در صحن جامع رضوی، جمهوری، گوهرشاد و بخش مخصوص بانوان در گنبد خاتم خانی و رواق دارالحجه قرار دارند.

مسجد گوهرشاد در مسیر زیارت حرم امام رضا (ع)

مسجد گوهرشاد در نزدیکی حرم امام رضا (ع) قرار گرفته، در نتیجه رفت و آمد در آن بسیار زیاد است. قدمت این مسجد به زمان تیموریان بازمی گردد و فرمان ساخت آن توسط گوهرشاد بیگم داده شده است. برای دسترسی به مسجد گوهرشاد می توانید از رواق امام خمینی یا صحن های رضوی و جمهوری اسلامی استفاده کنید.

مراکز فرهنگی حرم امام

دانشگاه رضوی یکی از برترین مراکز فرهنگی این منطقه است که دانشجویان علاقمند به رشته هایی مانند علوم انسانی در آن به کسب دانش می پردازند. به طور کلی هدف این دانشگاه برپایه مسائل دانشگاهی و حوزوی متمرکز شده است.

مهمانسرای امام رضا (ع)

این مهمانسرا در دوره ناصرالدین شاه بنا شده و در آن زمان به اسامی همچون آشپزخانه حضرتی و مهمان خانه زواری از آن یاد می کرده اند. در سال های پیش دعوت شدن به این مکان به صورت کاملا اتفاقی صورت می گرفته است ولی هم اکنون شما می توانید با استفاده از اپلیکیشن رضوان، یک وعده غذا را در این محل رزرو کنید. همین طور باید گفت که مهمانسرای امام رضا (ع) در صحن غدیر قرار دارد.

مقبره های معروف

مقبره افراد معروف زیادی در حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شده اند. از مشهورترین این افراد می توان به شیخ محمدعارف عباسی، شیخ بهایی، شیخ حرعاملی، و … اشاره کرد.

هتل های اطراف حرم امام رضا (ع)

هرچه محل اقامت شما به حرم امام رضا (ع) نزدیک تر باشد اعمال زیارتی خود را راحت تر و با فرصت بیشتری می توانید انجام دهید. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا هتل های نزدیک این امام بزرگوار را به شما معرفی کنیم.

هتل اترک مشهد

هتل اترک هتلی چهارستاره است که از لحاظ قیمت و امکانات در حد قابل قبولی به شمار می رود.

هتل مدینه الرضا

این هتل پنج ستاره امکانات بسیار مناسبی در اختیار شما قرار می دهد و همین طور در فاصله بسیار نزدیکی نسبت به حرم قرار گرفته است.

هتل اطلس مشهد

اگر به دنبال یک هتل ارزان اما نزدیک به حرم هستید هتل اطلس انتخاب بسیار مناسبی برای شما خواهد بود.

رستوران های اطراف حرم امام رضا (ع)

رستوران معین درباری

رستوران معین درباری در میان گردشگران بسیار معروف است و شما می توانید در آن غذاهای ایرانی یا دریایی را نوش جان کنید.

رستوران باباقدرت

این رستوران محلی برای سرو غذاهای سنتی و دریایی است. همچنین شما می توانید انواع نوشیدنی ها را نیز در آن سفارش دهید.

رستوران لیالی لبنان

همین طور که از نام این رستوران پیداست انواع غذاهای عربی در منوی آن وجود دارند.

از دیگر رستوران های این منطقه می توان به رستوران هتل درویشی، فست فود روژان و … اشاره کرد. برای اینکه از لیست کامل بهترین رستوران های مشهد مطلع پیدا کنید به این مطلب مراجعه کنید.

بازارهای اطراف حرم امام رضا (ع)

بازار رضا

مطمئنا معروف ترین بازاری که در نزدیکی حرم امام رضا (ع) قرار دارد بازار رضا است. در این بازار محصولات و کالاهای با کیفیت اما با قیمت مناسب در اختیار خریداران قرار می گیرند. بازار رضا برای خرید سوغات مشهد بسیار مناسب است.

پاساژ آسمان

این پاساژ نسبت به بازار قدیمی رضا محصولات شیک تری را عرضه می کند.

خطوط اتوبوس رانی اطراف حرم

در اطراف حرم امام رضا (ع) ایستگاه های اتوبوسی وجود دارند که می توانید از آن ها استفاده کنید. این خطوط شامل موارد زیر می گردند:
حرم مطهر – پایانه شهدا، پایانه طبرسی- پایانه امام رضا (ع)، پایانه مصلی – پایانه آزادی، حرم مطهر – پایانه وکیل‌آباد، مصلی – الهیه، حرم مطهر – بلوار طبرسی شمالی، انتهای امامیه – انتهای شهرک شهید باهنر، باب‌الجواد – پایانه گردشگری.

در پایان باید بگوییم که اگر مقصد سفرتان به مشهد مقدس و زیارت حرم امام رضا (ع) افتاد امیدوارم اطلاعاتی که در اختیار شما قرار گرفت بتواند راهنمای مناسبی برای شما باشد. همچنین برای تهیه ارزان ترین قیمت بلیط هواپیما مشهد می توانید به سایت یابکس مراجعه کنید.